سوره دخان

«سوره دخان» چهل و چهارمین سوره از قرآن کریم است و دارای ۵۹ آیه می باشد.

نزول سوره

«سوره دخان» مکی است. این سوره در ترتیب مصحف، چهل و چهارمین سوره و در ترتیب نزول، شصت و چهارمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره زخرف و پس از آن سوره جاثیه نازل شده است.

تعداد آیات

سوره دخان بنابر قرائت اهل کوفه دارای پنجاه و نه آیه، بنابر قرائت اهل بصره پنجاه و هفت آیه، بنابر قرائت دیگر قراء پنجاه و شش آیه است. اختلاف آیات در چهار مورد است:

1. «حم» از نظر اهالى کوفه
2. «إِنَّ هَٰؤُلَاءِ لَیقُولُونَ» (آیه ۳۴) از نظر کوفى
3. «إِنَّ شَجَرَتَ الزَّقُّومِ» (آیه ۴۳) از نظر عراقى، شامى و مدنى اوّل
4. ««فِی الْبُطُونِ» (آیه ۴۵) از نظر عراقى، مکى و مدنى اخیر.

فضیلت سوره

• ابى بن کعب از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله روایت می کند که فرمودند: هر کس شب جمعه سوره دخان را بخواند آمرزیده خواهد شد.
• ابو امامه از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله روایت می کند که فرمودند: هر کس سوره دخان را شب و روز جمعه بخواند، خداوند در بهشت خانه‌اى برایش بنا خواهد نمود.
• ابوحمزه ثمالى از امام باقر علیه السلام روایت می کند که فرمود: هر کس سوره دخان را در نمازهاى فریضه و نافله خود بخواند، خداوند او را روز قیامت جزء امان یافتگان مبعوث خواهد فرمود و او را زیر سایه عرش خود جا داده، حسابى آسان از او می کند و نامه عملش را بدست راستش می دهد.

محتوا و هدف سوره

غرض سوره در یک کلمه خلاصه می‌شود، و آن این است که می‌خواهد کسانی را که به کتاب خدا شک دارند از عذاب دنیا و عذاب آخرت، انذار کند. و این غرض را در این سیاق بیان می‌کند که: قرآن کتابی است روشن که از ناحیه خدا نازل شده بر کسی که او به سوی مردم گسیل داشته، تا انذارشان کند. و به این منظور نازل کرده تا رحمتی از او به بندگانش باشد. و در بهترین شب نازل کرده، شب قدر که در آن شب هر امری بطور خلل‌ناپذیری تقدیر می‌شود. چیزی که هست مردم- یعنی کفار- در باره آن خود را به شک می‌اندازند، و با هوی و هوس خود بازی می‌کنند، و به زودی عذابی دردناک در دنیا از هر سو ایشان را احاطه می‌کند، آن گاه به سوی پروردگار خود برمی‌گردند، و خداوند بعد از فصل قضاء و محاسبه دقیق با عذابی جاودانه از ایشان انتقام می‌گیرد.

آن گاه برای آنان مثالی در خصوص عذاب دنیوی می‌آورد و آن داستان موسی (ع) است، که به سوی قوم فرعون و برای نجات بنی اسرائیل گسیل شد، و فرعونیان او را تکذیب کردند، و خداوند به همین جرم در دریا غرقشان کرد.

و سپس برای عذاب دومشان که آن را انکار می‌کردند، یعنی بازگشت به خدا در روز فصل قضا (قیامت) چنین اقامه حجت می‌کند که: قیامت آمدنی است، چه بخواهند و چه نخواهند. و در آخر پاره‌ای از اخبار قیامت را و آنچه بر سر مجرمین می‌آید و آنچه از انواع عذاب به آنها می‌رسد، برشمرده، قسمتی هم از ثواب هایی را که به متقین می‌رسد که حاصل جمعش عبارت است از حیاتی طیب و مقامی کریم، بیان می‌کند.

پانویس

منابع

• فضل بن حسن طبرسی، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‌۲۲، ص۲۸۱.
• محمد حسین طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج‌۱۸، ص۱۹، قم ۱۳۷۴.
• ترتیب نزول سوره ها، در همین دانشنامه.

پیوست

سوره دخان/متن و ترجمه